Introduction to Writing Systems & Brahmic Family Scripts

Window Mobile အတွက် ကီးဘုတ်လေး လုပ်နေလို့ သူများလုပ်ထားတဲ့ ကီးဘုတ်လေးတွေ လိုက်ကြည့်ရင်း အာရှတောင်ပိုင်းက စာတွေကိုတစ်ခုပြီးတစ်ခု တွေ့နေရတယ် တူတာတွေ တော်တော်များများရှိတယ်။ ဒီတော့ စပ်စပ်စုစုအကျင့်အတိုင်း နောက်ကြောင်းလိုက်ကြည့်တယ် ကြည့်ရင်းနဲ့ ဘာသာစကားနဲ့ အက္ခရာဆိုပြီး ဖတ်ရင်းနှစ်မျိုးကွဲသွားတယ် အခုတော့ အက္ခရာအကြောင်းပဲ ကောင်းကောင်းဖတ်ဖြစ်သေးတယ်။ ငယ်ငယ်ကတည်းက ဗမာစာအဘိဓာန်တွေမှာ ဗမာအက္ခရာပြောင်းလဲပုံကို စိတ်ဝင်စားတယ် အများနားမလည်တဲ့ စာတွေကို ရေးကြည့်ဖို့စဥ်းစားဖူးတယ် ဗမာအက္ခရာတွေမှာ မူရင်းစာလုံးဖြစ်တဲ့ ဗြဟ္မီစာလုံးတွေနဲ့ အစားထိုးရေးဖူးတယ်။ ဒါပေမယ့် နမူနာလောက်ပဲ ပါတဲ့စာအုပ်တွေဖြစ်လို့ သုံးလို့ရတဲ့အထိ မရေးနိုင်ပါဘူး။ ပြည့်ပြည့်စုံစုံသိခဲ့ရရင်တော့ အခုအချိန်မှာ ဗြဟ္မီစာကိုအသံထွက် ဖတ်တတ်ကောင်း ဖတ်တတ်ပါလိမ့်မယ်။ အထက်တန်း မြန်မာစာအုပ်တွေမှာ ပုဂံခေတ်လောက်က ပုံစံအထိပါတယ် ဒါဟာမူရင်းကို ဖျောက်ဖျက်ခြင်းတစ်မျိုးပဲ ဗမာအက္ခရာတွေဟာ ပုဂံခေတ်မှပဲ တီထွင်သလိုလို ထင်ယောင်ထင်မှားဖြစ်စေတယ်။ ဒီနေ့တော့ ဝီကီထဲမှာရှာလိုက် အပြင်မှာရှာလိုက်နဲ့ စာရေးတဲ့ပုံစံ အမျိုးအစားတွေကို လေ့လာဖြစ်လိုက်တယ်။

စာရေးတဲ့ပုံစံက သိပ်များများမရှိပါဘူး Logographic, Logophonetic, Syllabic, Consonantal Alphabet, Syllabic Alphabet, Segmental Alphabet ဆိုပြီးတော့ ၆ မျိုးလောက်ပဲရှိပါတယ်။ Logographic တွေကတော့ တရုတ်စာလို အရုပ်စာလုံးတွေကို ခေါ်တာပါ စကားလုံးမှာ အဓိပ္ပာယ်ရှိတယ် ဒါပေမယ့်အသံထွက်မပါဘူး။ Logophonetic မှာကတော့ အရုပ်စာပဲ ဒါပေမယ့် သူ့မှာကအရုပ်အပြင် အသံထွက်ဘယ်လို ထွက်မယ်ဆိုတဲ့ အပိုသင်္ကေတတွေ ပါလာပါတယ်။ Syllabic ကတော့ အသံပြောင်းလဲပုံကို သက်ဆိုင်ရာ သင်္ကေတတွေနဲ့ ပြပြီးရေးလေ့ရှိပါတယ်။ ဝေးဝေးကြည့်စရာမလိုပါဘူး ဗမာစာဟာ Syllabic သုံးပါတယ် ရေးချ ပါလာရင် အာ ဆိုတဲ့အသံမျိုးထွက်တယ်တို့ စတဲ့သင်္ကေတတွေပါ။

Consonantal Alphabet ကတော့ နည်းနည်းထူးဆန်းပါတယ် အက္ခရာမှာ ဗျည်းပဲပါတယ် သရမပါပါဘူး ဖတ်တဲ့လူက ရေးထားတဲ့ ဗျည်းအပေါ်မူတည်ပြီးတော့ သရကိုထည့်ဖတ်တယ်ပြောတယ် အာရဗီတွေ၊ ဟီဘရူးစာတွေက Consonantal Alphabet မှာပါတယ်ပြောတယ် အဲဒီ့စာတွေက အဆက်အစပ်မရှိတော့ အသေအချာတော့ မပြောတတ်ဘူး။ Syllabic Alphabet ကတော့ ဗျည်းရော သရရောပါလာပါတယ် ဗျည်းကို Alphabet အဖြစ်အသုံးချပြီးတော့ သရကတော့ Syllabic သင်္ကေတတွေကို အသုံးချပါတယ် ဥပမာ- ဗမာစာမှာ “ကာ” ဆိုရင် “က = Alphabet”  “ -ာ = Syllabic” လို့ပြောလို့ရပါတယ်။ Segmental Alphabet ကတော့ ဥရောပမှာသုံးတဲ့ Roman အက္ခရာရေးသလိုတွေပါ Alphabet ပဲရှိတယ် ဗျည်းရော သရရော Alphabet ထဲမှာပဲပါတယ် Space ခြားပြီး အစုလိုက်လေးတွေရေးတယ်။ ဗမာပြည်မှာလည်း သရနဲ့ဗျည်ကိုးခွဲပြီးတော့ ဘန်းစကားပြောတတ်တယ် “သအွအား မအယ် = သွားမယ်” ဒီလိုမျိုးပေါ့ ဒါမျိုးတွေက Segmental Alphabet နည်းစနစ်နဲ့ ရေးတယ်ပြောရမယ်။ ဗြဟ္မီအက္ခရာတွေရဲ့ Syllabic တွေမသိလို့ ဒီလိုနည်းနဲ့ ငယ်ငယ်ကရေးခဲ့ဖူးတယ် ဒီနေ့မှာသာ ဗြဟ္မီအက္ခရာတွေရဲ့ Syllabic ကိုမြင်ဖူးတာပါ။

ဗြဟ္မီအက္ခရာတွေက မူရင်းအနေနဲ့ Phoenician အက္ခရာတွေကနေစတယ် ထူးဆန်းတာက Phoenician က Segmental Alphabet ဖြစ်နေပြီး Brāhmī က Syllabic Alphabet ဖြစ်နေတယ်။ ဒီတော့ Alphabet ကိုသာ Phoenician ဆီကနေရပြီး Syllabic နည်းနဲ့ဘယ်လို ပေါင်းစပ်တယ်ဆိုတာ မူရင်းပျောက်နေတယ်။ နေ့ချင်းညချင်းဖြစ်လာတဲ့ ကိစ္စမဟုတ်တဲ့အတွက် Phoenician Alphabet ကိုယူပြီး Syllabic ကိုယ်တိုင်တီထွင်တယ်လို့ ပြောလို့မဖြစ်နိုင်ပါ။ ဖြစ်နိုင်တာက မူရင်းအနေနဲ့ Syllabic အခြေခံတဲ့ စာရေးနည်းမျ