Allegory of the Cave

Allegory of the Cave or Analogy of the Cave or Plato’s Cave ဟာ Plato ရဲ့ မှတ်တမ်းတခုဖြစ်တဲ့ The Republic ထဲက ကောက်နှုတ်ချက်ပါ။ Socrates က လူတွေရဲ့ သဘာဝတခုကို ဥပမာတခု တည်ဆောက်ပြပြီး Glaucon က ဒွိဟဖြစ်စရာ မေးလိုက် Socrates က ဆက်စပ်ပြီးတော့ ပြန်ဖြေလိုက်နဲ့ အမေးအဖြေတွေကို ကောက်နှုတ်ထားတာပါ။ အမေးအဖြေတွေဟာ Socrates နဲ့ Glaucon ကနေ Plato ရဲ့ The Republic စာအုပ်ထဲမှာတင် ရပ်တန့်မနေပဲ အခုအချိန်အထိ ဆင့်ပွားလာပြီးလာရာက Allegory of the Cave နဲ့ ပါတ်သက်ပြီးတော့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက် အမျိုးမျိုးကနေ စပြီးတော့ Philosophy နဲ့ဆက်စပ်တဲ့ Paper တွေ အများကြီးရှိပါတယ်။

Image From: http://webspace.ship.edu/cgboer/platoscave.html

Allegory of the Cave မှာ Socrates တည်ဆောက် ပြထားတာက ဂူတခုထဲမှာ အကျဉ်းသားတွေ ရှိကြတယ် သူတို့တွေဟာ ဂူအပြင်ကို မရောက်ဖူးကြဘူး။ အကျဉ်းသားတွေကို ဂူရဲ့အတွင်းဘက် နံရံကိုမျက်နှာ မူထားစေပြီးတော့ တခြားဘက်ကို ကြည့်လို့ လှည့်လို့မရအောင် သံကြိုးခတ်ပြီး ထိမ်းချုပ်ထားတယ်။ အကျဉ်းသားတွေရဲ့ နောက်ကျော အထက်ဘက် ခပ်လှမ်းလှမ်းမှာ မီးပုံတခုထားပြီးတော့ မီးပုံရှေ့မှာ ရုပ်သေးပြတယ် ရုပ်သေးအရိပ်ဟာ အကျဉ်းသားတွေ မျက်နှာမူထားတဲ့ နံရံမှာထင်တယ် လွယ်လွယ်ပြောရရင် အကျဉ်းသားတွေကို အရိပ်ရုပ်သေး ပြထားတယ်ပေါ့။ အကျဉ်းသားတွေဟာ ရုပ်သေးရုပ်တွေရဲ့ အရိပ်တွေကို မြင်ဖူးကြပေမယ့် တကယ့်အရာတွေကို မမြင်ဖူးကြပါဘူး။

အကျဉ်းသားတွေ အနေနဲ့ သူတို့တတွေ အချင်းချင်း စကားပြောကြမယ့်အခါ ရုပ်သေးအရိပ်တွေ အကြောင်းလည်း ပြောကြနိုင်ပါတယ် ဥပမာအနေနဲ့ ရုပ်သေးထဲမှာပါတဲ့ သစ်ပင်အကြောင်း ပြောကြမယ်ဆိုကြပါစို့ သူတို့ပြောကြတဲ့ သစ်ပင်ဆိုတာ အပြင်ကသစ်ပင်နဲ့ လုံးဝမတူတာကို သူတို့အနေနဲ့ သိနိုင်ဖို့ အခြေအနေမရှိသလို သူတို့သိထားတဲ့ အကြောင်းအရာ အပေါ်လည်း သံသယမရှိနိုင်ပါဘူး။ အကျဉ်းထောင် စောင့်တဲ့လူတွေ အတွက်မှာတော့ အကျဉ်းသားတွေ ပြောနေတဲ့ စကားတွေဟာ ရယ်စရာလည်း ဖြစ်ချင်ဖြစ်မယ် အဓိပ္ပာယ်လုံးဝ မရှိတာတွေလည်း ဖြစ်ချင်ဖြစ်နေမယ် အကျဉ်းသားတွေ အချင်းချင်းကတော့ အခြေခံအသိဉာဏ် တူတဲ့အတွက် စကားပြောလို့ အဆင်ပြေကြပါတယ်။

ဂူထဲကအကျဉ်းသား တယောက်ဟာ အချုပ်အနှောင်ကနေ လွတ်လာခဲ့မယ်ဆိုရင် တသက်လုံး အမှောင်ထဲမှာ မီးရဲ့အလင်းနဲ့ပဲ နေလာခဲ့တဲ့အတွက် နေရဲ့အလင်းရောင်ဟာ သူ့ရဲ့မျက်လုံးအတွက် အထိခိုက်ဆုံး ဖြစ်လာမယ် အချိန်အတန်ကြာတဲ့အထိ နေအလင်းရောင်နဲ့ လိုက်လျောညီထွေရှိတဲ့ ခံနိုင်ရည်ရှိတဲ့ မျက်လုံးရလာဖို့ လေ့ကျင့်ရမှာ ဖြစ်ပြီးတော့ အဲဒီအချိန်ကို လွန်မြောက် လာရင်တော့ အပြင်လောကရဲ့ တကယ့်သဘာဝကို လေ့လာရင်းနဲ့ အသိဉာဏ်အသစ်တွေ ရလာမှာဖြစ်သလို ပြန်ပြီးတော့ အကျဉ်းသားဘဝကို သုံးသပ်မယ်ဆိုရင် သူတို့အနေနဲ့ မြင်ခဲ့ကြရတဲ့ ဂူနံရံကအရိပ်တွေဟာ တကယ်ရှိတဲ့ အရာတွေနဲ့ တူညီမှုမရှိဘူး ဆိုတာကို နားလည်နိုင်လာမယ်လို့ Socrates ကဆက်ပြီးတော့ တင်ပြတယ်။

အကျဉ်းသား ဘဝကနေ လွတ်မြောက်ပြီးတော့ အပြင်လောက အကြောင်းကို သိလာပြီးတဲ့နောက်မှာ အကျဉ်းထောင်ထဲကို ပြန်ရောက်လာခဲ့မယ်ဆိုရင် အလင်းထဲကနေ အမှောင်ထဲကို ပြန်ဝင်လာတဲ့အတွက် အမြင်အာရုံတော့ စပြီးတော့ အခက်အခဲရှိမယ် အလင်းထဲမှာ အသားကျနေပြီဖြစ်လို့ အရင်အမှောင်ထဲ နေစဉ်ကလို အရိပ်ရုပ်သေးတွေကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မြင်နိုင်ချင်မှ မြင်နိုင်တော့မယ်။ အဲဒီကနေ တဆင့်တက်လာရင်တော့ အရိပ်ရုပ်သေးတွေရဲ့ နောက်ကွယ်က ရုပ်သေးရုပ်တွေအကြောင်း စပြီးတော့ စဉ်းစားလာမယ် အခြားလူတွေကို ဒီအရာတွေဟာ အစစ်တွေ မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောဆိုလာ မယ်ဆိုရင်တော့ အပြင်ကို ရောက်သွားတဲ့ အတွက် အမြင်အာရုံ ထိခိုက်လာပြီး ရူးသွပ်လာတယ်လို့ အခြားလူတွေက ယူဆကြပြီးတော့ အကျဉ်းထောင် အပြင်ကိုရောက်ခဲ့ရင် အန္တရာယ်ရှိနိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်လာကြပြီး အခန့်မသင့်ရင် အဲဒီ့လူတွေရဲ့ သတ်ဖြတ်တာကိုတောင် ခံရနိုင်တယ်လို့ Socrates က အခြေအနေကို သုံးသပ်ပြတယ်။

Allegory of the Cave ဟာ အမြဲတမ်း မဟုတ်ပေမယ့် အတိုင်းအတာ တခုအထိတူညီတဲ့ နေ့စဉ်နဲ့ အမျှကြုံတွေ့ နေကြရတဲ့ အဖြစ်အပျက်တွေ စဉ်းစားမယ်ဆိုရင် အများကြီးရှိပါတယ်။ ဆင်တူတဲ့ အဖြစ်အပျက် ကြုံတွေ့ခဲ့ပြီဆိုရင် Allegory of the Cave ရဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေနဲ့ တိုက်ဆိုင်ပြီးဖြစ်စေ သုံးသပ်လို့ရတယ်။ ဥပမာဆိုရင် ဘယ်လိုအခြေအနေက ဂူအကျဉ်းထောင်နဲ့တူပြီး ဘယ်အခြေအနေက အပြင်လောကနဲ့ တူနိုင်မလဲ၊ အပြင်လောကကို လွတ်မြောက်လာစ အကျဉ်းသားလား တချိန်တုံးက ဘဝတူတွေရဲ့ သတ်ဖြတ်ခြင်းအထိ ခံရနိုင်တဲ့ တကျော့ပြန် အကျဉ်းသားဘဝလား။ အသက်အန္တရာယ်ရှိလာတဲ့ တကျော့ပြန် အကျဉ်းသား ဘဝကြုံလာခဲ့ရင် ကိုယ်သိထားတဲ့ အမှန်တရားကို ဆက်ပြီးတော့ လက်ကိုင်ထားမလား နှုတ်ကိုပဲပိတ်ထားမလား စသည်ဖြင့် မေးခွန်းတွေ စဉ်းစားစရာတွေ အများကြီး ထပ်ပေးနိုင်တယ်။

Allegory of the Cave ဟာ သဘာဝကျပြီးတော့ စဉ်းစားသင့်တဲ့ မေးခွန်းတွေ အများကြီးပေးတဲ့အတွက် ဒီအကြောင်းကို ပြန်ရေးတဲ့အခါ ပြန်ရေးတဲ့လူရဲ့ အယူအဆမပါအောင် ရေးဖို့အတော်ခက်ပါတယ် ထိုနည်းတူစွာပဲ မေးခွန်းတွေကို ပြန်ပြီးတော့ ဖြေမိတဲ့အခါမှာလည်း လက်ခံနိုင်လောက်တဲ့ အဖြေအများကြီး ဖြေလို့ရတဲ့အတွက် Allegory of the Cave ဟာ လွန်ခဲ့သော BC 400 လောက်ကစပြီး အခုအချိန်အထိ မပျောက်ကွယ်သွားတဲ့ မေးခွန်းတခု ဖြစ်နေဆဲပါ။ အထက်မှာ ပြောခဲ့သလို အခုအရေးအသားမှာလည်း The Cave ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာကနေတဆင့် အကျဉ်းချုပ် ရေးထားတာဖြစ်ပြီး မိမိရဲ့အယူအဆတွေ အထိုက်အလျောက်ကနေ အများအပြားအထိ ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။ စိတ်ဝင်စားမယ် ဆိုရင်တော့ The Republic ရဲ့မူကွဲ တခုခုကို ဖတ်မှပဲ ရပါလိမ့်မယ်။

References

http://webspace.ship.edu/cgboer/platoscave.html
http://classics.mit.edu/Plato/republic.8.vii.html
http://faculty.washington.edu/smcohen/320/cave.htm
https://archive.org/details/a604578400platuoft